Corona en uitvaarten

Een drukbezochte uitvaart geldt als troost en vaak stiekem ook als bewijs van een zinvol leven. „Zag je dat de mensen moesten staan?” klinkt het dan zalvend bij de condoleance. Mede daarom was het schrikken toen door corona slechts dertig mensen welkom waren bij een crematie of begrafenis. Maar nu er inmiddels weer meer mensen mogen komen, blijkt rouw in beperkte kring een blijvertje: „Ik durfde nu zelfs een woordje te spreken.”

Nog maar enkele weken geleden overleed in Alphen aan den Rijn de 74-jarige Leny, moeder van Karlijn en Mariska de Kruif die vanwege dementie al een poosje in een verzorgingstehuis woonde. „Ze had altijd gezegd dit niet te willen, maar het kon niet anders”, aldus Karlijn. Na het overlijden rees de vraag wat te doen met de uitvaart: „Mijn moeder had al veel mensen in haar omgeving verloren, dus druk zou het niet worden. We zagen op tegen zo’n lege zaal in een crematorium.” Overleg met de uitvaartspecialist leerde dat er veel meer mogelijk is dan de familie De Kruif dacht: „We hebben haar weer naar huis laten brengen. De kist stond in de woonkamer op de plek waar ze altijd in haar stoel puzzeltjes zat te maken. We zijn er met zeven familieleden omheen gaan zitten, luisterden naar muziek, bekeken oude foto’s en haalden dierbare herinneringen op.”

Uitgezwaaid

Na de ’thuisdienst’ schoven de nabestaanden de kist in de lijkwagen, waarbij ze afscheid namen. Karlijn: „Met buren, die ook naar buiten kwamen, hebben we haar uitgezwaaid toen ze de straat uit reed. Het was prachtig, gek genoeg waren we zonder corona nooit op dit idee gekomen.” Directrice Sonja Goudriaan van de gelijknamige uitvaartfirma in Noordwijk signaleert een rap groeiende vraag naar kleinere bijeenkomsten. „Sinds corona durven nabestaanden zonder schaamte de wens uit te spreken dat ze intiem afscheid willen nemen. Dat was eerder vaak taboe, een kleinere uitvaart is immers goedkoper en men vreesde het verwijt geen geld over te hebben voor een fatsoenlijke uitvaart. Wat een onzin! Ook met een kleiner budget vallen er heel mooie dingen te doen, niemand doet zijn overleden dierbaren tekort met een bescheidener bijeenkomst”, aldus de uitvaartbegeleidster. Ze vertelt vol vuur over familieleden die de afgelopen maanden, geheel tegen hun eigen verwachting in, genoten van een afscheid in kleine kring: „Dit voorjaar was een dochter volledig van de kaart toen ik haar over de corona-beperkingen vertelde. Dwars door haar wanhoop heen, probeerde ik duidelijk te maken hoe fijn een intieme uitvaart kan zijn. Er vielen woorden als warm, intiem, écht samen, tijd voor jezelf, rust, beleving en minder spanning. Langzaamaan begon ze er vooraf al een beetje in te geloven. Na af- loop meldde ze dat wat haar betreft een nieuwe familietraditie is geboren: ’Niks meer groots!’ zo liet ze weten.”

Emoties

Goudriaan hoort de meest uiteenlopende redenen voor de keuze van nabestaanden voor een ’mini-uitvaart’: ze voelen minder spanning, de sfeer is intiemer en er is minder schroom om emoties te tonen. „In kleiner gezelschap blijken mensen veel minder bezig met het publiek en komen ze meer toe aan zichzelf”, zo bemerkt de onderneemster. Andere nabestaanden kiezen voor een kleine bijeenkomst omdat er na een lang ziekbed weinig behoefte is aan een groots en meeslepend afscheid. Weer anderen geven aan al bij leven gedag te hebben gezegd, iets dat vooral speelt bij zware dementie. Ook bij gestorven baby’s en zelfdodingen leeft vaak de wens van ’niet te veel gedoe’. Ook de Amsterdamse uitvaartondernemer Iede Hoorn (34) signaleert dat het aanvankelijke verdriet over de coronaregels bij menigeen plaats heeft gemaakt voor enthousiasme: „Tijdens de lockdown was er veel aandacht voor wat allemaal niet mocht. Zo was het verboden om te helpen met de verzorging van het lichaam, mocht niemand mee in de rouwwagen en ontbraken de koffiekamer en condoleance na afloop. Knuffelen of elkaar zoenen werden echt gemist. Maar al snel sijpelden ook de eerste positieve reacties door. Zo mocht ik de uitvaart begeleiden van een jonge vrouw met een gigantisch netwerk. Zonder coronamaatregelen waren zéker vijfhonderd personen gekomen, nu verscheen noodgedwongen alleen de inner circle van dertig personen. Haar partner gaf na afloop aan dat van hem voortaan élk afscheid op deze manier mag worden georganiseerd. Hij ervoer het als erg persoonlijk, intiem en liefdevol: alleen maar toespraken van de belangrijkste mensen in haar leven en geen extra spanning door een zaal vol vaak onbekenden.”

Kille sfeer

Nabestaanden vrezen vaak de kille sfeer van een amper gevulde, galmende aula zodra ze voor een kleine ceremonie kiezen. Volstrekt onnodig, zo roepen professionals in de uitvaartbranche. Ze benadrukken dat er uitstekende alternatieven zijn voor de grote zalen, waarin microfoons en geluidsboxen een must zijn om ook op de achterste rij verstaanbaar te zijn. Zo lijkt het in eind 2016 geopende crematorium Duin- en Bollenstreek in Lisse helemaal klaar voor het ’afscheid nieuwe stijl’. „Of het nou gaat om vijf gasten of vijfhonderd, alles kan naar eigen inzichten worden geregeld. Onze familiekamers en afscheidssuites zijn in deze anderhalvemetertijd geschikt voor één tot maximaal 25 gasten. Het is dus niet nodig om een grote aula af te huren”, meldt makelaar en tv-presentator Harry Mens, die eigenaar is van het crematorium.

Ook voor de Amsterdamse uitvaartondernemer Iede Hoorn is ’klein’ geen probleem. „Ik ben gespecialiseerd in ceremonies op een salonboot of sloep, waarbij de kist over de grachten of Amstel naar de verschillende uitvaartplaatsen wordt gevaren. Op een boot is de anderhalve meter afstand goed te bewaken en het is aan boord knusser dan in een half lege aula”, zo schetst Iede Hoorn. ’Knus en intiem’ zijn ook de woorden die de Rijnsburgse Anita van Duyn gebruikt om de bescheiden uitvaart van haar moeder te beschrijven, die deze zomer op 69-jarige leeftijd overleed aan longkanker. De Zuid-Hollandse kijkt met liefde terug op een ’prachtig en rustig afscheid’ van de vrouw die in haar laatste levensfase nadrukkelijk aangaf geen poespas te willen: „Ze vroeg ons alleen mensen uit te nodigen die dicht bij de familie staan. Dat had zo zijn voordelen: door die veilige omgeving durfde ik zelfs een persoonlijke toespraak te houden. Dat had ik echt nooit gedaan als de hele zaal vol had gezeten. Veel te bang om dicht te klappen. Nu ging het goed, al met al was het een hartverwarmend afscheid.” Vanwege de kleinschaligheid was er na afloop geen eindeloze condoleance-sessie, waardoor Anita de tijd vond om haar moeder tot aan de oven te begeleiden. „Ik wilde zo lang mogelijk bij haar zijn. Dus ook daar. Mijn man en dochters stribbelden tegen, die vonden het een luguber idee. Maar toen het eenmaal zo ver was, waren ze er allemaal bij en zijn daar achteraf blij mee.” De Rijnsburgse keek vorige week voor het eerst het filmpje terug dat is gemaakt van de crematieplechtigheid. „Dan zie je toch weer andere dingen. Zo’n uitvaart is eigenlijk net je trouwdag. Je bent erbij, maar in je hoofd spelen continu organisatorische zaken. Het is daarom fijn de hele bijeenkomst achteraf eens rustig vanaf je bank te kunnen terugkijken.”

Fotograaf

Beeldmateriaal speelt sowieso een steeds grotere rol, ook om bij kleinere uitvaarten de ’buitenstaanders’ te bedienen . Zo was er tijdens de uitvaart van Anita’s moeder een online livestream voor belangstellenden. Uitvaartbegeleidster Sonja Goudriaan heeft een tip: „Huur een goede fotograaf in. Daarmee is achteraf een mooie film te maken van videobeelden en foto’s. Mooie muziek eronder en je hebt iets om door te zetten naar de afwezigen.” De uitvaartspecialist Iede Hoorn heeft goede ervaringen met een ’selfiegalerij’: „Vraag niet-genodigden om een selfie met een persoonlijke groet te mailen. Druk die foto’s af op kaartjes en zet die bij de kist. Zo zijn alsnog veel bekenden bij zo’n plechtigheid betrokken.”

Bron: Telegraaf – zaterdag 22 augustus 2020